Zaburzenia snu - część 4. PARASOMNIA

W czwartym odcinku naszego serialu przedstawimy zaburzenia snu należące do kategorii parasomni. Chodzi o różne nietypowe i nienaturalne zjawiska pojawiające się w czasie snu lub tuż po przebudzeniu. Należą do nich takie zaburzenia jak: lunatykowanie, koszmary nocne i senne. W dzisiejszym odcinku skoncentrujemy się na lunatykowaniu i somnambulizmie.

Czym jest lunatykowanie i jak powstaje?

Jak już powiedzieliśmy we wstępie, lunatykowanie należy do zespołu zaburzeń znanych jako parasomnia. Lunatykowanie to stan na granicy snu i czuwania. Osoby cierpiące na to zaburzenie częściowo wybudzają się z głębokiego snu w fazie NREM, kiedy ciało nie śpi i mięśnie funkcjonują normalnie. Układ motoryczny aktywuje się bez jednoczesnego osiągnięcia stanu czuwania, dlatego też zachowanie osoby lunatykującej nie podlega jego kontroli.

Stan ten jest niebezpieczny, ponieważ chory nie jest świadomy tego, co robi, może sobie nieświadomie wyrządzić krzywdę. Nie jest w pełni jasne, dlaczego to zaburzenie się pojawia ma to jednak związek z funkcjonowaniem mózgu w czasie snu.

Jak się objawia?

Podczas lunatykowania człowiek zachowuje się i wykonuje czynności tak, jakby był w stanie całkowitego wybudzenia. Dotyczy to przede wszystkim wstawania i poruszania się poza łóżkiem osoba cierpiąca na to zaburzenie nie zdaje sobie z nich sprawy, a po przebudzeniu w ogóle niczego nie pamięta. Często zdarzają się takie objawy jak siadanie na łóżku, chodzenie po domu, wykonywanie potrzeb (jedzenie, ubikacja, picie...), stereotypowe przenoszenie rzeczy itp. Lunatykujący człowiek może, ale nie musi, mieć przy tym zamknięte oczy, nie są rzadkością łagodne halucynacje, w czasie których zdaje mu się, że widzi coś innego, niż to, co rzeczywiście się w danym miejscu znajduje. Jednocześnie jest zdolny komunikować się z otoczeniem i odpowiadać na pytania, chociaż w części są to wypowiedzi bezładnie. Charakterystyczny jest nieobecny wyraz twarzy i brak koncentracji.

Jeżeli ktoś z twojej rodziny lunatykuje i zdarzy ci się go spotkać w takim stanie, nie ma konieczności go wybudzać. Gdyby został wybudzony, wywołałoby to u niego niepotrzebny stres i szok związany z tą aktywnością. W zupełności wystarczy odprowadzić go i położyć do łóżka, rano i tak niczego nie będzie pamiętać.

Czy lunatykowanie jest niebezpieczne?

Lunatykowanie samo w sobie nie jest niebezpieczne, zależy jednak od licznych czynników np. czy lunatykiem jest osoba dorosła, czy dziecko. U dzieci somnambulizm występuje znacznie częściej niż u dorosłych. Jeżeli zauważysz u swojego dziecka zachowanie lunatyka, nie musisz od razu szukać specjalisty. Około 30% dzieci w okresie dojrzewania doświadczy co najmniej raz tego zaburzenia. Prawdopodobnie odpowiedzialny za to jest fakt, że lunatykowanie występuje w trzeciej i czwartej fazie snu, a właśnie u dzieci te fazy są częstsze i dłuższe. Jednocześnie rozwija im się mózg i niektóre funkcje nie muszą działać doskonale, co może mieć wpływ na częstsze nocne wycieczki po domu. Proces dojrzewania dziecięcego mózgu nie jest zakończony dlatego też przejścia pomiędzy poszczególnymi fazami snu nie muszą być płynne. W przeważającym odsetku przypadków lunatykowanie zanika w okresie dojrzewania. Niebezpieczeństwo tego zaburzenia polega głównie na tym, że dziecko może się łatwo zranić. We śnie nie uświadamia sobie, co robi i może mu się przytrafić upadek, wyjście z domu lub kontuzja. Konieczne jest wprowadzenie odpowiednich środków np. zabezpieczenie okien, zamknięcie drzwi wejściowych na zamek.

U osób dorosłych lunatykowanie występuje rzadziej, choć może się pojawić pod wypływem czynników opisanych poniżej. W takim przypadku warto rejestrować częstotliwość poszczególnych epizodów tego zaburzenia i horyzont czasowy, w którym dany człowiek cierpi na ten stan. Zachowaj czujność, jeżeli lunatykujesz częściej niż raz w miesiącu. W takim przypadku dobrze jest skonsultować swój problem z neurologiem lub poradnią zaburzeń snu. Przeciwko lunatykowaniu można podawać leki lub można mu przeciwdziałać jeżeli np. budzisz się o określonej godzinie, nie ma nic prostszego, niż nastawić sobie budzik na 15 minut przed tą godziną i wybudzić się ze snu.

Możliwe przyczyny i czynniki wywołujące

Mimo, że dokładna przyczyna występowania lunatyzmu nie jest do końca zbadana, pomocne jednak okazuje się stwierdzenie następujących czynników:

Problemy ze snem

Kolejną przyczyną lunatykowania jest długotrwały brak snu. Niewyspanie negatywnie wpływa na ciało, mózg i ogólne działanie organizmu. Jeżeli jest to zdarzenie krótkotrwałe czy jednorazowe, po prostu trzeba odpocząć i dospać. Jeżeli jednak chodzi o stan trwający od dłuższego czasu, możliwe, że cierpisz na bezsenność i stan ten trzeba leczyć. Bezsenność nie tylko upośledza odporność organizmu, pogarsza zdolność myślenia czy obniża ogólną jakość życia, ale może się z niej wykluć wariant chroniczny.

Objawy innej choroby

Lunatykowanie może się również przejawiać jako objaw innej choroby. Może sygnalizować różne zaburzenia psychiczne, nadmierny stres, albo inne zaburzenie snu. Najczęściej występuje razem z bezdechem sennym, który jest uznawany za chorobę niebezpieczną. Jeżeli, poza lunatykowaniem, twój partner skarży się na to, że chrapiesz, a ty sam budzisz się w nocy z uczuciem duszności i w ciągu dnia jesteś niewyspany i masz problemy z koncentracją, zachowaj czujność. Rzeczywiście może chodzić o bezdech senny.

Wyczerpanie lub ekstremalne zmęczenie

Ciało powinno mieć określony rytm i tryb, którego należy przestrzegać. Jeżeli niezdrowo przeciążasz organizm pracą, zabawą czy nadmiernym wysiłkiem fizycznym, może pojawić się lunatykowanie.

Psychika i ukrywane emocje

Dobry stan psychiczny to połowa zdrowia człowieka i być może nawet sobie nie uświadamiasz, jak olbrzymi wpływ na zdrowie ma stres lub długotrwałe negatywne emocje, które w sobie być może ukrywasz. Nie tylko ciało, ale również głowa potrzebuje odpoczynku. Brak równowagi psychicznej może wywołać inne, dużo poważniejsze problemy niż tylko przygodna nocna wycieczka.

Leki

Lunatykowanie mogą wywołać również niektóre rodzaje zażywanych leków. Jeżeli zauważysz u siebie to zaburzenie lub ktoś z twojego otoczenia go zauważy, można zwrócić się o konsultacje do lekarza i poprosić o go dalsze leczenie. Jeżeli jednak leki stosujesz krótkotrwale, jest bardzo prawdopodobne, że po zakończeniu leczenie zniknie również lunatykowanie i wszystko wróci do normy.

Narkotyki i alkohol

Narkotyki i duża ilość alkoholu mogą rzeczywiście wywołać somnambulizm. Jeżeli wyobrazisz sobie, jaka ilość niepożądanych substancji dostaje się do ciała, spróbuj zgadnąć, jak substancje te działają na sen. Alkoholu nigdy nie powinno się pić przez snem. Mimo że się wydaje, że właśnie po spożyciu alkoholu śpi się najlepiej, prawda jest zupełnie inna. Pijany człowiek źle śpi, często przewraca się z boku na bok, łatwiej się wybudza i po przebudzeniu jest odwodniony. Do tego mózg ogłupiały po alkoholu i narkotykach może mieć problem z właściwym przejściem w kolejne fazy snu i w ten sposób może wywoływać lunatykowanie.

Czynniki genetyczne

W pojawieniu się lunatykowania mogą mieć swój zasadniczy udział również czynniki genetyczne i skłonności. Jeżeli w twojej rodzinie wystąpił somnambulizm lub dotknął ciebie osobiście, jest prawdopodobne, że u ciebie i twojego dziecka taka skłonność występuje.

Bodźce zewnętrzne

Chodzi tu wyłącznie o czynnik wywołujący lunatykowanie. Jeżeli w pomieszczeniu, gdzie usypia człowiek cierpiący na somnambulizm, znajduje się jakiś element przeszkadzający, może on doprowadzić do połowicznego wybudzenia. Tym rozpraszaczem może być każda rzecz włączony telewizor, natężenie światła, dzwoniący telefon, ruch na ulicy czy zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura.

Zaburzony tryb dnia

Ostatnim czynnikiem, który może być odpowiedzialny za lunatykowanie, jest zaburzony rytm dnia. Bardzo niezdrowa jest praca na zmiany na ciało bowiem bardzo dobry wpływ ma regularność. Na ryzyko narażony jest zwłaszcza człowiek pracujący na nocną zmianę lub do późnych godzin nocnych. Jeżeli organizm przywyknie do spania w dzień, zostanie zaburzona produkcja melatoniny, którą organizm wytwarza tylko w nocy i która jest niezbędna do zasypiania bez problemów. W ciągu dnia może też cię wybudzać więcej czynników.

Jak pozbyć się lunatykowania?

Somnambulizm sam w sobie jest nieszkodliwy, ale człowiek w tym stanie może łatwo sobie zrobić krzywdę, dlatego też dobrze jest wprowadzić środki prewencyjne. Nie musi to również być przyjemne dla rodziny lub osoby, z którą dzielisz sypialnię. Jak pozbyć się lunatykowania lub chociaż je znacznie ograniczyć?

Otoczenie

Bardzo ważne jest otoczenie, w którym zasypiasz. Sypialnia (lub pokój dziecięcy) powinna być posprzątana, uporządkowana, wywietrzona i powinna posiadać odpowiednią temperaturę. Zwróć uwagę również na wyposażenie zwłaszcza na łóżko. Jeżeli śpisz na starym łóżku z wyleżanym materacem, sam zapraszasz zaburzenia snu do swojej sypialni. Nie ma znaczenia, jaki typ łóżka wybierzesz tapicerowane czy łóżko z litego drewna, ważne jest, żeby miało solidną konstrukcję i odpowiadającą ci wielkość. Innymi koniecznymi elementami są odpowiedni materac, dobrany do twoich potrzeb i zwyczajów, dający oparcie dla kręgosłupa i wygodę w trakcie leżenia. Z pokoju, w którym śpisz, wynieś sprzęt elektroniczny, źródła światła, których nie można

Z pokoju, w którym śpisz, wynieś sprzęt elektroniczny, źródła światła, których nie można wyłączyć i inne rzeczy, które mogą w nocy przeszkadzać. Zapewnij ciemność (zasłony, żaluzje, rolety) i nie usypiaj przy włączonym telewizorze czy laptopie.

Nawyki

Koniecznością jest higiena snu. Wypracuj regularny tryb snu chodź spać i wstawaj zawsze o tej samej godzinie. Różne rytuały mogą się okazać pomocne u dzieci będą im sygnalizować, że pora iść spać. Może to być kąpiel albo bajka przed snem.

Nie jedz przynajmniej trzy godziny przed snem, nie ćwicz na noc i zapomnij o alkoholu, kawie czy innych stymulantach. Unikaj również kłótni czy rozwiązywania nieprzyjemnych spraw. Jeżeli należysz do ludzi, którzy przed położeniem się do łóżka oglądają telewizję lub pracują na komputerze, spróbuj te urządzenia wyłączyć i zamiast patrzeć w monitor przeczytaj książkę lub porozmawiaj z partnerem o tym, jak mu minął dzień. W ten sposób wejdziesz w stan spokoju, lepiej uśniesz, a twój sen będzie lepszy i nieprzerwany.

Dobre samopoczucie

Każdego dopadają różne problemy i właściwie nie jest możliwe codziennie zachowanie spokoju. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób pozwolisz tym nieradosnym chwilom oddziaływać na siebie i do jakiego stopnia chwile te naruszają twoje codzienne życie. Jeżeli jesteś narażony na długotrwały stres, mogą pojawić się różne problemy zdrowotne, które mogą wręcz narastać. Dlatego też staraj się, aby przeciwności losu jak najszybciej usunąć, a w przypadku spraw, z którymi nie umiesz sobie poradzić, nie wstydź się poprosić o pomoc specjalisty.

W domu możesz spróbować walczyć z przeciwnościami losu z pomocą medytacji, aktywności fizycznej, odpoczynku i czasu dla siebie i swojego hobby. Mogą tutaj również pomóc zioła spróbuj codziennie przed zaśnięciem zaparzyć herbatkę z melisy, która cię uspokoi i przyjemnie ukołysze do snu.