Zaburzenia snu - część 3. NARKOLEPSJA

W trzecim odcinku naszego serialu będziemy zajmować się zaburzeniem znanym jako narkolepsja. Chodzi o chroniczne zaburzenie neurologiczne, kiedy mózg nie jest w stanie właściwie regulować cyklu snu i aktywności. Zaliczana jest do kategorii hipersomnii, ale w odróżnieniu od niej nie chodzi o zaburzenie psychiczne czy też o brak snu.

Zaburzenie snu

Narkoleptyk cierpi na ekstremalną senność i napady wielokrotnego kilkuminutowego snu w ciągu dnia. I to bez względu na ilość godzin snu poprzedniej nocy. Senności nie da się opanować za pomocą woli, ponieważ napady przychodzą nagle bez wcześniejszych symptomów, zapadnie w sen jest niekontrolowane i nie ma możliwości wpłynięcia na jego następstwa. Narkolepsja dotyka dwie na tysiąc osób i jest częściowo dziedziczna. Jednym z głównych problemów jest brak informacji o narkolepsji w społeczeństwie i brak zrozumienia ze strony otoczenia. Człowiek, który ciągle zasypia, może być uważany za leniwego lub niewychowanego, a jest tylko chory. Narkolepsja wywołuje problemy w życiu prywatnym i zawodowym. Dla osób dotkniętych tą chorobą ważne jest wsparcie i zrozumienie, czy to ze strony rodziny, przyjaciół, czy też nauczycieli lub pracodawców.

Przyczyny

Dokładna przyczyna narkolepsji nie została dotąd poznana. Zwykle pojawia się spontanicznie bez jakiegokolwiek powodu. Są jednak przesłanki, by uznać, że pewną rolę odgrywają tutaj geny – konkretnie kompleks genetyczny HLA, pojawiający się na szóstym chromosomie. Ludzie cierpiący na narkolepsję mają chronicznie obniżony poziom hipokretyny, sterującej procesem snu fazy REM i aktywności. Nie jest jasne, dlaczego obniża się poziom hipokretyny. W niektórych przypadkach narkolepsja może powstać w inny sposób, na przykład jako wynik uszkodzenia mózgu, przy nowotworze lub pod wpływem stanu zapalnego.

Zachorowanie to nie jest statyczne i ma swój specyficzny rozwój. Najczęściej występuje w wieku produkcyjnym, czyli około 40-go roku życia. Ze względu nie niejasność przyczyn powstania zachorowania, nie istnieją środki zapobiegawcze.

Symptomy

Zasypianie w trakcie jakiejkolwiek czynności

Ludzie dotknięci narkolepsją mogą zasnąć w dowolnym czasie i przy dowolnej okazji, nawet wówczas, kiedy wymagane jest skupienie – w trakcie czytania, wykonywania pracy przy maszynie, kierowania samochodem czy prowadzenia rozmowy. Niebezpieczeństwo polega na tym, że nie da się zapobiec ani przeciwdziałać zaśnięciu. Niektórzy narkoleptycy nie zapadają w nagły sen, ale walczą z ekstremalną sennością, którą można porównać u zdrowego człowieka do zmęczenia po okresie dwóch dni bez snu. Społeczeństwo często myśli, że człowiek cierpiący na narkolepsję w czasie snu odpoczywa, ale prawda jest całkiem inna. Ci ludzie są przez całe 24 godziny na granicy snu i aktywności, dlatego też nie mają wystarczającego odpoczynku i cierpią na przewlekłe zmęczenie.

Katapleksja

Chodzi o stan, kiedy dochodzi do utraty napięcia mięśniowego. Może trwać przez różny okres czasu – od kliku sekund do kilku minut. Katapleksja wywołana jest emocjami, od radosnych, takich jak śmiech, po negatywne, takie jak strach. Najczęściej objawia się jako ogólna słabość. Może powodować podcięcie nóg, opadnięcie szczęki lub wypadanie przedmiotów z rąk. Katapleksja może również spowodować upadek bez utraty przytomności. Człowiek zawsze pozostaje świadomy – wie, co dookoła niego się dzieje, tylko jego ciało jest jak sparaliżowane. Nie u wszystkich cierpiących na narkolepsję występuje ten objaw, choć katapleksja jest typowa wyłącznie dla narkolepsji.

Paraliż senny

Jednym z przerażających symptomów jest paraliż senny. Dochodzi w czasie jego wystąpienia do absolutnego paraliżu mięśni. Chory nie może wykonać żadnego ruchu. Taki stan pojawia się w większości przypadków tuż przed zaśnięciem lub krótko po przebudzeniu. Myśli są obudzone, ale ciało jest sparaliżowane, tak ja w fazie snu REM. Paraliż dotyka również mięśni twarzy, człowiek nie jest w stanie mówić, nawet wezwać pomocy. Paraliżowi sennemu często towarzyszą halucynacje, czasami szczególnie przerażające. W ten sposób strach jeszcze bardziej się potęguje. To nieprzyjemne przeżycie dotyka większości ludzi co najmniej raz w życiu, nawet jeżeli nie cierpią na narkolepsję.

Halucynacje

Podczas narkolepsji dochodzi do szybkiej aktywacji snu REM bezpośrednio w stanie czuwania. Dlatego też narkoleptycy mają duże problemy z rozróżnieniem snów, które pojawiają się w czasie zasypiania lub po przebudzeniu. Człowiek może mieć kompulsywne i przekonujące uczucie, że coś zrobił lub że coś się stało, chociaż nie miało to miejsca. Zachorowaniu towarzyszą również hipnagogiczne omamy. Nie są one halucynacjami we właściwym znaczeniu tego słowa, chodzi o żywe i niezwykle rzeczywiste sny, mające charakter obrazowy, dźwiękowy czy dotykowy. Pojawiają się zwłaszcza podczas zasypiania, kiedy uwalnia się automatyzm snu w czasie, kiedy człowiek jeszcze nie śpi.

Zachowanie automatyczne

Ten objaw moglibyśmy porównać do sterowania autopilotem. Człowiek jest co prawda przytomny, ale nie panuje nad sobą. Może się poruszać w danym miejscu nie wiedząc gdzie jest, co robi i dlaczego się tam znajduje, może też przenosić przedmioty, których potem nie potrafi znaleźć, ponieważ nie pamięta czynności przenoszenia. Nie są niczym wyjątkowym również krótkie epizody snu, kiedy myśl śpi, ale ciało porusza się dalej. Przykładem są chociażby notatki z lekcji, które nie mają sensu.

Zaburzenia nocnego snu

U narkoleptyków często pojawiają się również zaburzenia nocnego snu, jakim są chociażby niespokojny lub przerywany sen. Towarzyszą mu często dziwne i bardzo żywe sny. Nie są rzadkością również koszmary nocne, lunatykowanie, drgawki hipnagogiczne, uczucie spadania w próżnię, zgrzytanie zębami, głęboki sen czy mówienie w czasie snu.

Pomoc lekarska

Narkolepsję można stwierdzić w tzw. monitoringu bioelektrycznej aktywności mózgu. Badanie rozpoczyna się w godzinach wieczornych, kiedy pacjent zostaje podłączony do urządzenia monitorującego. Do ciała przymocowuje się elektrody i sondy wychwytujące sygnały organizmu. Monitorują one sen przez całą noc. Badanie trwa do następnego dnia, w którym jest kontynuowane z przerwami. Jeżeli w trakcie tych odcinków czasowych pacjent zapadnie w sen trzykrotnie lub więcej, jest to najprawdopodobniej narkolepsja.

Ponieważ przyczyny tej choroby nie były dotąd zdiagnozowane, leczenie nie jest zbyt skuteczne. Nie można bowiem jej wyleczyć, ale można złagodzić jej objawy, takie jak ekstremalne zmęczenie, częsty sen i katapleksja. Również drobne zmiany mogą wpłynąć na wyższą jakość życia osób cierpiących na to zachorowanie.

U pacjenta zostają wprowadzone rutynowe środki, które mają pomóc we wprowadzeniu ładu i właściwej higieny snu. Do leczenia wykorzystuje się psychostymulanty, które nie pozwalają na zaśnięcie w ciągu dnia oraz środki antydepresyjne, które dzięki działaniu uspokajającemu ułatwiają zasypianie wieczorem.

Jak pomóc samemu sobie

Rutyna

Należy ustalić i regularnie przestrzegać rutyny snu. Czy to dziennego, czy też nocnego – ważne, aby był regularny. Należy chodzić spać i wstawać zawsze o tej samej porze, zarówno w ciągu tygodnia, jak i w weekendy. Jeżeli nieodzowny jest sen kilka razy w ciągu dnia, należy go zaplanować. Na przykład co dwie godziny zdrzemnąć się na dwadzieścia minut.

Styl życia

Konieczne jest również uregulowanie samego stylu życia. Regularny tryb pomoże nie tylko we śnie, ale będzie miał pozytywny wpływ na twoje zdrowie. Związane jest z tym również regularne dostarczanie jedzenia. Nie zapominaj o jedzeniu, ponieważ zmęczone ciało, które nie może pobierać energii z jedzenia, domaga się większej ilości snu. Unikaj ciężkiego jedzenia, do swojego menu wprowadź owoce, warzywa i potrawy z dużą zawartością witamin i minerałów. Ważny jest również ruch, dzięki regularnym ćwiczeniom znacznie poprawi się twój ogólny stan.

Otoczenie

Nie mniej ważne jest otoczenie, w którym przebywasz i w którym zasypiasz. Ze względu na to, że duży odsetek narkoleptyków nie jest w stanie w nocy zapaść w dobry sen, urządź swoją sypialnię tak, żeby czuć się w niej przyjemnie. Osiągniesz to stosując odpowiednią pościel, wysokiej jakości materac, solidne łóżko. Swoją rolę odegra tutaj również odpowiednie oświetlenie, brak hałasu i innych rozpraszaczy

Myśl

Mimo że narkolepsja nie jest wywołana zaburzeniami psychicznymi, hipersomnia, której jest objawem, już do tej kategorii należy. Dlatego nie poddawaj się działaniu stresu, staraj się zorganizować sobie pracę i życie osobiste tak, żebyś znalazł czas dla samego siebie i na swój odpoczynek. Problemy rozwiązuj od razu, aby się nie nawarstwiły i nie zaprzątały ci głowy. Warto spróbować jogi, akupunktury lub medytacji.